Τούλα Μπούτου
Ιατρική
και λογοτεχνία
πάρχει μια στενή σχέση, μια συγγένεια
της Ιατρικής με τη λογοτεχνία, με την Τέχνη γενικά. Ο Μουσηγέτης Απόλλων, θεός
και πατέρας του Ασκληπιού, ήταν συγχρόνως και γιατρός του Ολύμπιων Θεών.
«Ιατρική δει και μουσική και πάνυ συγγενής εισίν και των δυο τεχνέων πατήρ εις,
Απόλλων» (Ιπποκράτης προς Φιλοποίμενα
χαίρειν). Είναι μια αλληλουχία: Νόσος = ανάγκη ιατρικής = Επίκληση σε
ανώτερες δυνάμεις = Φαντασία, ύμνοι, ελπίδα και ποίηση… Και ο περιβόητος κιθαρωδός Ορφέας, ποιητής και
ιατρός «Νόσων τα ιάματα και τροπάς θεών ανακαλύψας». Ο Παυσανίας αναφέρει: «Ο
Ορφέας χορηγούσε φάρμακα δια νόσους». Η φαντασία είναι απαραίτητη τόσο στην
επιστήμη, όσο και στην τέχνη, τη λογοτεχνία, την ποίηση. Λέει και ο Πίνδαρος:
«Ο Ασκληπιός έμαθε πολυπύμενας ανθρώπους ιάσθαι νόσους». Θεραπεύει έλη, τραύματα,
πυρετούς «διότι κατέχει φαρμάκων μαλακόχειρα νόμον».
Η Τούλα Μπούτου άρχισε
να γράφει από πολύ νωρίς με Ποίηση. Έγραψε το πρώτο της ποίημα σε ηλικία 9 ετών
«Για μια νεκρή πεταλούδα». Όμως υπήρχε από τα νεανικά της χρόνια μια έλξη για
την Ιατρική και το πρώτο βιβλίο της κορυφαίας αυτής επιστήμης που έπεσε στα
χέρια της (αφού άνοιξε μυστικά την μικρή βιβλιοθήκη της οικογένειας) ήταν μια
πρακτική Ιατρική του Βεγκλίδη.
Έτσι ακολούθησε το
δρόμο της Ιατρικής και μάλιστα με ειδικότητα που κι αυτή άπτεται της μυθολογίας
και των φαρμάκων που επιδρούν στη σκέψη και το νευρικό σύστημα – την
αναισθησιολογία. Αυτή η ειδικότητα, σε σχέση με τις άλλες χώρες, έφτασε πολύ
καθυστερημένα στην Ελλάδα. Η Μεγάλη Βρετανία ήταν η χώρα στην Ευρώπη που έγινε
η πατρίδα της αφού κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά, η
ανάγκη για αναισθησιολόγους ήταν πιεστική καθώς υπήρχαν τόσοι τραυματίες
πολέμου και τόσοι χρονίως πάσχοντες που είχαν ανάγκη για χειρουργική επέμβαση
και επομένως τη μεγάλη βοήθεια ενός ειδικού γιατρού που θα καταπολεμούσε τον
πόνο, θα χάριζε τη χαλάρωση και θα παρέδιδε τον πάσχοντα στα χέρια του ειδικού
χειρουργού για κάθε περίπτωση έτοιμο να υποστεί την επέμβαση. Έτσι, η Τ.Μ.
βρέθηκε μεταξύ των δύο μόνον τότε αναισθησιολόγων στην Ελλάδα, του Βύρωνα
Μεγαλοοικονόμου, στρατιωτικού γιατρού που ο στρατός είχε φροντίσει να
εκπαιδεύσει στην Αμερική για τις ανάγκες κυρίως του στρατού και το Στέφανο
Κουρεμένο που ο περίφημος τότε γιατρός – χειρουργός Μαθιός Μακκάς είχε στείλει
στην Αμερική να εκπαιδευθεί για τις ανάγκες του νοσοκομείου «Ερυθρός Σταυρός».
Υπήρξε λοιπόν η πρώτη γυναίκα αναισθησιολόγος – γιατρός και η κύρια εκπαίδευσή
της έγινε στην Αγγλία. Και ήταν ο συζυγός της, Θεόδωρος Λαμπράκης, ο πρώτος
ιδιώτης γιατρός που ένοιωσε επιτακτική την ανάγκη να εγκαινιάσει το τμήμα
«Νάρκωση» στην Κλινική του «Λευκός Σταυρός» του Πειραιά και την προέτρεψε γι
αυτό. Έτσι, το χλωροφόρμιο – αιθέρας, το χλωριούχο αιθύλιο, με τις ασφυκτικές
πρόχειρες μάσκες από ανίδεους ανειδίκευτους ανθρώπους πήραν τέλος. Και η
ιατρική μπήκε σε ένα εντυπωσιακά νέο ρυθμό.
Όμως η Ποίηση, η
Λογοτεχνία δεν ξεμάκρυναν ποτέ από τη φαρέτρα της νεαρής ιατρού. Ήταν το γλυκό
ακούμπισμα, η παρηγοριά για τις σκληρές ώρες του χειρουργείου. Η μεταφορά στο
χαρτί του συγγραφέα για σκηνές και περιγραφές από τη ιατρονοσηλευτική ώρα. Σε
πολλά από τα έργα της υπάρχουν τέτοιες στιγμές δοσμένες με την τέχνη του λόγου.
Πέντε συλλογές
διηγημάτων (Ρετιρέ, Λεπτές Ισορροπίες, Ο έρωτας ήρθε το φθινόπωρο, Παράλληλες
Γραμμές, Ζωή Χαρισμένη). Από τις συλλογές αυτές η τελευταία «Ζωή Χαρισμένη»
αφορά στις μεταμοσχεύσεις, αυτή τη ζωοδότρα και μια από τις κορυφαίες
χειρονομίες προσφοράς από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Το έργο της επίσης
περιέχει 6 ποιητικές συλλογές και 3 μυθιστορήματα, από τα οποία το «Γιατροί έξω
από τα χαρακώματα» αφορά τη ζωή και το έργο των Γιατρών του Κόσμου, δηλαδή
αυτούς τους επιστήμονες με την ανεκτίμητη προσφορά τους σε όλα τα μήκη και
πλάτη του πλανήτη. Εκεί όπου η επίσημη κρατική ιατρική απουσιάζει κι αυτοί,
όπως και οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, αναπληρώνουν με υπέρτατες θυσίες τόσα κενά.
Για να γράψει αυτό το βιβλίο η συγγραφέας γνώρισε από κοντά και πήρε συνέντευξη
από τον πρώτο Έλληνα «Γιατρό του Κόσμου» που είχε πάει στο Τουρκικό Κουρδιστάν,
σε στρατόπεδο του Ερυθρού Σταυρού για να προσφέρει την ιατρική του βοήθεια.
Εννέα θεατρικά έργα
πλαισιώνουν το συγγραφικό της έργο. Σε έξι από αυτά, είχε την ευκαιρία και την
τύχη να συνεργαστεί με τον ακούραστο, πολύπλευρο και καταξιωμένο ηθοποιό Μανώλη
Δεστούνη, που απέδειξε πως ο αληθινός καλλιτέχνης του θεάτρου μπορεί να
αποδώσει το ίδιο σωστά και στο δράμα και στην κωμωδία και στην παιδική θεατρική
σκηνή. Επίσης στην ανύπαρκτη πλέον όμως ξαναζωντανεμένη πρόσφατα επιθεώρηση
(«Καμπαρέ… Ελλάς»). Από τα σημαντικά της θεατρικά κείμενα, αυτό που αφορά τη
ζωή και το έργο του Γ. Δροσίνη («Μια αμυγδαλιά ανθίζει στη νεκρή γη, Γεώργιος
Δροσίνης: μια εποχή, μια παρουσία»), του εκλεκτού Έλληνα ποιητή, πεζογράφου και
ανθρώπου που προσέφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες στην Ελλάδα και την ελληνική
κοινωνία και που δεν πρέπει ποτέ να ξεχαστεί και που θα’πρεπε να δουν και τα
παιδιά των σχολείων. Έργο που συνδέεται με το «Μουσείο Δροσίνη» της Κηφισιάς
που τόσο επιτυχημένα διαιωνίζει την ύπαρξη του Δροσίνη.
Το παιχνίδι του Χρόνου
με την ανθρώπινη προσωρινότητα περνά με έναν ξεχωριστό τρόπο μέσα στο
μονόπρακτο «Τα ρολόγια της ζωής μου» (από τον Μανώλη Δεστούνη). Με τη ρήση «ο
πλούτος του χρόνου είναι οι στιγμές του» σαν ένα σλόγκαν που προσέχθηκε και
υιοθετήθηκε από θεατές, το έργο διατηρεί την επικαιρότητά και το δικαίωμα της
επανάληψής του στη σκηνή. Η μουσική που το διανθίζει συνηγορεί πολύ θετικά στην
σκηνική παρουσία του.
Η Τούλα Μπούτου,
παρ’όλη την μακρά επιστημονική ενασχόλησή της, την τόσο σκληρή και ιδίως αυτή
της αναισθησιολόγου που απαιτεί την ανάγκη να αποφασίζεις μερικές στιγμές τόσο
άμεσα και γρήγορα για το τι πρέπει να κάνεις σε μια δύσκολή στιγμή του χειρουργείου
προσπάθησε όπως διαφαίνεται από την πορεία του έργου της να είναι πάντα στο
προσκήνιο της πνευματικής λογοτεχνικής προσφοράς. Με τα βιβλία, τις διαλέξεις,
τις θεατρικές παραστάσεις, την γραπτή της εκτίμηση για του έργο πολλών
συνοδοιπόρων της στη λογοτεχνία. Την 9χρονη παρουσία της στο διοικητικό
συμβούλιο του Πειραϊκού Συνδέσμου και την ισόχρονη έκδοση του περιοδικού
Πνευματικά Γράμματα που στην δική της θητεία δικαιώθηκε και διακρίθηκε από το
ΕΚΕΒΙ μεταξύ των 40 λογοτεχνικών περιοδικών σε όλη την Ελλάδα ως «περιοδικό
λόγου και στοχασμού».
Το αφιέρωμα αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα
"Η Βούλα και ο κόσμος της", τ. Φεβρουαρίου 2014
