Για τον Ε. Κριαρά

Εμμανουήλ Κριαράς

Από τη ζωή και το έργο του

Στις 22 Αυγούστου 2014 έφυγε από τη ζωή ο φιλόλογος, ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Παν/μίου Θεσ/νίκης, Εμμανουήλ Κριαράς. Είχε γεννηθεί στον Πειραιά, τον Νοέμβριο του 1906 από οικογένεια κρητικής καταγωγής (Σφακιά)

Από το 1930 ως το 1950 εργάστηκε στο μεσαιωνικό αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών όπου έγινε και διευθυντής. Παράλληλα, μετέβη και στο Μόναχο για την ενημέρωσή του αλλά και στο Παρίσι, την πρώτη φορά στη Βυζαντινολογία και τη δεύτερη στη Συγκριτική Γραμματολογία. Αργότερα έγινε τακτικός καθηγητής της Μεσαιωνικής Ελληνικής Φιλολογίας στο Παν/μιο της Θεσ/νίκης.

Χάρη στις δικές του ενέργειες ιδρύθηκε το 1965 η πρώτη και για πολλά χρόνια μοναδική αυτοτελής έδρα της Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας στο Παν/μιο Θεσ/νίκης που ήταν το άλλο σκέλος των σπουδών και ενδιαφερόντων του.

Κατά την εποχή της χούντας διώχθηκε για τα φρονήματά του και τότε ασχολήθηκε μεθοδικά για τη σύνταξη του «Λεξικού της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας».

Μέχρι το τέλος της ζωής του υπήρξε μαχόμενος πνευματικά και παρών και ενημερωμένος για τα πνευματικά δρώμενα της χώρας.

Όπως αναφέρει ο Παν. Ζιώγας, «στο έργο του συντριπτική υπεροχή έχουν τα Λεξικογραφικά του που υπερβαίνουν τις 8500 σελίδες και ακολουθούν τα Γραμματολογικά με 6000 και έπονται τα άλλα. Ακόμα και για τα καθαρά γλωσσικά θέματα οι σελίδες πλησιάζουν τις 900».

 Σε συνέντευξή του στην Ο. Αντωνοπούλου, το 2002, είχε πει: «Ο επιστήμονας δεν πρέπει να μένει μόνο στο εργαστήριο, το οποίο χρειάζεται βεβαίως γιατί δεν μπορεί να γίνει εργασία χωρίς αυτό. Πρέπει όμως να εκλαϊκεύει την επιστήμη του. Να είναι και ερευνητής και δάσκαλος και εκλαϊκευτής».

Η Ελλάδα αναγνώρισε την προσφορά του η οποία βεβαίως αναγνωρίστηκε και στο εξωτερικό. Έχει παρασημοφορηθεί από την Ελλάδα, από την Γαλλία, τη Βιέννη κ.α.

Για τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, το 2006, τιμήθηκε από το Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσ/νίκης με την ανώτατη τιμητική διάκριση, τον «Χρυσό Αριστοτέλη».

Ο Εμμανουήλ Κριαράς υπήρξε υπέρμαχος του δημοτικισμού και αγωνίστηκε γι αυτό. Αμφισβητούμενη από πολλούς η πρότασή του να καταργηθεί η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στο Γυμνάσιο.

Ο Κριαράς υπήρξε μια αξιοθαύμαστη προσωπικότης μέχρι και τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Εκτός από την κύρια επίδοσή του στην συγγραφή λεξικών, έγραψε πάρα πολλά βιβλία και συμμετείχε σε εργασίες, όπως : Κωστής Παλαμάς (Γκοβόστης, 1997), Θητεία στη γλώσσα (Γκοβόστης, 1998), Ψυχάρης (Βιβλ. της Εστίας, 1981), Η σημερινή μας γλώσσα (Μαλλιάρης Παιδεία, 1981), Πνευματικές προσεγγίσεις (Univ. Studio Press, 2011)κ.α.

Θα μπορούσαμε να πούμε πάρα πολλά για το πολύπλευρο και μακροσκελέστατο έργο του. Ένας πολύτιμος άνθρωπος για την Ελλάδα και τον πνευματικό κόσμο.

Μεταξύ των έργων του υπήρξε και η αυτοβιογραφία του και προσωπικά αισθάνομαι ευγνωμοσύνη και ιδιαίτερη συγκίνηση για την κριτική του στη δική μου αυτοβιογραφία (Το παραμύθι μιας ζωής, Γαβριηλίδης, 2010):

«(…) Έλαβα την αυτοβιογραφία σας και σας ευχαριστώ πολύ. Είναι γραμμένη με πρωτότυπο τρόπο και αναμφισβητήτως λογοτεχνικά. Έτσι όπως περιγράφετε τη ζωή σας νομίζω ικανοποιεί απολύτως τον αναγνώστη και μπορεί να εκτιμήσει το λογοτεχνικό σας τάλαντο. Έχω και εγώ γράψει αυτοβιογραφία, αλλά με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Μακάρι να την έγραφα όπως εσείς τη δική σας.

    Θέλω και πάλι να σας συγχαρώ για το επίτευγμα (…)»

Ε. Κριαράς

Θεσσαλονίκη 2.4.2011