Για τον Γεώργιο Παπανικολάου

Γεώργιος Παπανικολάου (1883-1962)

53 χρόνια μνήμης

«…Τ

ο ιδανικόν μου δεν είναι να πλουτίσω, ούτε να ζήσω ευτυχής, αλλά να εργασθώ, να δράσω, να δημιουργήσω, να κάμω κάτι το αντάξιον ενός ανθρώπου ηθικού και δυνατού…»

Είναι απόσπασμα από ένα γράμμα του Γ. Παπανικολάου, γραμμένο το 1911. Ήταν τότε ένας νέος επιστήμονας, 28 ετών και μέσα από αυτές τις λίγες γραμμές μπορεί να δει κανείς ξεκάθαρα ποιος ήταν ο δρόμος που είχε μόνος χαράξει, ποια και πόση η πίστη και η δύναμη που έκρυβε μέσα του για να τον ακολουθήσει βήμα βήμα ως το τέλος. Αυτή η σιγουριά, αυτή η κάποια έπαρση πως ναι, πρέπει να γίνει κάτι το ξεχωριστό και να ανέβει κάπου ψηλότερα από τους συνηθισμένους διαβάτες της ζωής, για να τους βοηθήσει στην πορεία τους, φαίνεται και σε άλλα παλαιότερα γραφτά του, που η κ. Μαρία Κόκορη, κόρη του αδελφού του, με τόση αγάπη και με περισσή λογοτεχνική χάρη έχει συγκεντρώσει στο θαυμάσιο βιβλίο της «Γεώργιος Παπανικολάου. Μέσα από τη ζωή και το έργο του»:

«…Γιατί έχω μυαλό ανήσυχο, φιλόδοξο, σκληρό που πάντα κάτι θέλει και πάντα με βασανίζει με τις υπερβολικές απαιτήσεις του…» λέει σε κάποιο άλλο γράμμα, σκιαγραφώντας τόσο αδρά τον ίδιο τον εαυτό του. «Ιδεοπαθής» αυτοαποκαλείται κάπου αλλού και έχουμε μπροστά μας αυτόν τον άνθρωπο τον προικισμένο με τη σφραγίδα της δωρεάς και με τη φλόγα της δημιουργίας του που δεν λογαριάζει οποιοδήποτε κόστος που θα μπορούσε να χαμηλώσει το φωτεινό της σπατάλημα.

Από το 1920 η επιστημονική του διαίσθηση είναι σίγουρη για τη διαγνωστική σημασία των κολπικών επιχρισμάτων. Το 1925 μπαίνει σε πρόγραμμα η συστηματική μελέτη αυτών των επιχρισμάτων. «… Η πρώτη παρατήρηση καρκινικών κυττάρων ήταν από τις πιο συγκλονιστικές εμπειρίες της επιστημονικής μου σταδιοδρομίας», γράφει.

Όμως, στη δημοσίευση το 1928, της εργασίας «New Cancer Diagnosis», αντιμετωπίζει την αδιαφορία και την αμφισβήτηση. Δεν πτοείται. Διόλου δεν κλονίζεται η πίστη στην αξία του έργου του. Κι ας καθυστερεί έτσι η έρευνα τουλάχιστον για μια 10ετία. Το ξέρει πως στο τέλος θα δικαιωθεί. Και η εργασία του το 1943 «Διάγνωσις του καρκίνου της μήτρας από το κολπικό υγρό» σηκώνει επιτέλους το βαρύ παραπέτασμα της άγνοιας και δείχνει το νέο λαμπρό δρόμο της πρώιμης διάγνωσης της φοβερής αρρώστειας.

Έτσι καθιερώθηκε η «μέθοδος Παπανικολάου». Το πασίγνωστο Pap test που σιγά σιγά κατέκτησε τεράστιες ιατρικές εφαρμογές. Για να σώσει και να σώζει αναρίθμητες ζωές ανθρώπων.

Δεν είναι καθόλου συνηθισμένη η περίπτωση ανθρώπου που από την πολύ τρυφερή ηλικία ξέρει απόλυτα το τι ζητάει και τόσο αταλάντευτα, αμετακίνητα μπροστά σε οποιαδήποτε αντιξοότητα, αλύγιστα μπροστά στις οποιεσδήποτε Σειρήνες της διαδρομής. Αυτός θα ακολουθήσει το δικό του χαραγμένο πεπρωμένο.

Σήμερα, 53 χρόνια από το θάνατό του, αποθέτουμε ένα λουλούδι θύμησης κι ευγνωμοσύνης στον Επιστήμονα που με το λαμπρό επιστημονικό του άθλο, την ανακάλυψη της πρώιμης διάγνωσης του καρκίνου από την κυτταρολογική εξέταση των ανθρωπίνων εκκρίσεων, έσωσε και σώζει αμέτρητες ζωές κι όλο πλατύτερους ορίζοντες ξανοίγει με καινούργιες προεκτάσεις της μεθόδου.

Όμως αποθέτουμε κι ένα λουλούδι θαυμασμού κι αγάπης στον Άνθρωπο. Τον απλό, τον αδύνατο άνθρωπο με την τραγική του προσωρινότητα, με την πεπερασμένη διάρκεια παρουσίας του, με τη μεταφυσική του αγωνία, με τη λαχτάρα για ζωή που κατόρθωσε να τ’αγνοεί όλα αυτά και να ξεχνιέται μέσα σε μια ονειραίσθηση αιώνιας δημιουργίας και προσφοράς προς το συνάνθρωπο.

«...Η δύναμις που με βιάζει ν’ανέβω σε ανώτερες σφαίρες δράσεως με αποτυφλώνει τόσο ώστε να μη βλέπω ούτε τους κινδύνους ούτε τα εμπόδια…», διαβάζουμε σε άλλο του γράμμα. Και θαυμάζουμε!

Συμπαράσταση στη σκληρή, επίμονη πορεία του η Μουσική. «…Ποτέ δεν θα μπορούσα να αντέξω μια τέτοια σκληρή ζωή δίχως τη μουσική», έλεγε συχνά. Και δεν αποχωρίστηκε το βιολί του.

Ακόμη το διάβασμα, η Φιλοσοφία, η Ποίηση, η Λογοτεχνία, όλες οι εκφάνσεις της πνευματικής ζωής αλλά και κοινωνικά και πολιτικά θέματα ήταν στυλοβάτες στις παροδικές ανθρώπινες φυσιολογικές αδυναμίες του. Είναι τόσο αλληλένδετα αυτά! Ο Πλούταρχος αναφέρει για το σοφό γιατρό Κένταυρο Χείρωνα: «Ο σοφώτερος Χείρων μουσικής τε ων και δικαιοσύνης και ιατρικής διδάσκαλος».

Δεν πρέπει βέβαια ποτέ να ξεχνάμε την ανθρώπινη, αξεπέραστη, ηρωική συμπαράσταση της γυναίκας του Μάχης. Η Μάχη δέχθηκε να ενταχθεί κι αυτή στη ζωή των θυσιών για τον επιστήμονα. Να στερηθεί το δικαίωμα να γίνει μητέρα. Της το είχε ζητήσει κι εκείνη το αποδέχτηκε. Αυτή ήταν η προϋπόθεση για να παντρευτούν. Να υπάρξει ακόμα και αντικείμενο μελέτης των επιστημονικών πειραμάτων του πάνω της. Στο βιβλίο της Μαρίας Κόκορη περιγράφεται τόσο γλαφυρά ο τρόπος που γνώρισε και τη διάλεξε για σύντροφο της ζωής του, με κείνη την καταπληκτική και τόσο έξω από τα συνηθισμένα μέτρα διορατικότητα και προβλεπτικότητά του. Και δεν διαψεύσθηκε.

Τον είπαν το μεγαλύτερο μη Νομπελίστα ερευνητή ιατρό του 20^ου αιώνα. Τονίζοντας έτσι περισσότερο πόσο οι ανθρώπινες αναγνωρίσεις και τα βραβεία στέκουν χαμηλότερα από τις πραγματικές αξίες και τους αληθινούς τίτλους μιας πανανθρώπινης προσφοράς.

Όμως, ο Πλάτανος, το δέντρο που είναι φυτεμένο στο Ιατρικό Κέντρο Cornell N.Y. από τον πλάτανο του Ιπποκράτους προς τιμή του Γ. Παπανικολάου, θα θυμίζει πάντα την παγκοσμιότητα του ελληνικού πνεύματος που Εκείνος τόσο τίμησε.

Την ασύνορη πλατειά λεωφόρο όπου πάντα θα υπάρχουν Έλληνες λαμπαδηφόροι να τη διασχίζουν, κομίζοντας το Φως με τη δάδα της Γνώσης άσβηστο στα πέρατα του κόσμου.