Η γλώσσα μας και το σήμερα

Tο γλωσσικό ζήτημα είναι ζήτημα διανοητικό. Όπλο του είναι ο Λόγος. Και ο λόγος μπορεί να κόβει. Ξίφος Λόγου, λέει ο Σοφοκλής. Κι ο Παλαμάς, που ως φαίνεται πολλά ήταν τα κοινά με της σημερινής ζωής δεινά που απασχολούσαν την κοινωνία του, λέει: «Το μόνο ζήτημα μέσα στο Σουλτανάτο του ρουσφετιού που μπορείς να το κράξεις ιδεολογικό είναι το Γλωσσικό ζήτημα».
Αλλά και ο Σολωμός θα ταυτίσει τη Γλώσσα με το υπέρτατο αγαθό, την Ελευθερία. «Δεν έχω τίποτ’ άλλο στο μυαλό πάρεξ Ελευθερία και Γλώσσα».
Η γλώσσα είναι το όργανο επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Και τα ζώα έχουν τη δική τους «μιλιά» όμως ο άνθρωπος, χάρη στην εξελιγμένη δομή του εγκεφάλου του και την ύπαρξη κέντρου λόγου στην αριστερή συνήθως κροταφική χώρα, είναι προικισμένος με την ικανότητα να εκφράζεται σ’ ένα πλήθος από «γλώσσες» των διαφόρων λαών. Η γλώσσα λοιπόν είναι το «όργανο» και οι λέξεις τα «σύμβολα».
Όσο πιο μακροχρόνια η ύπαρξη και η πορεία μέσα στο χρόνο μιας γλώσσας, τόσο πιο πλούσια σε «σύμβολα», δηλαδή σε λέξεις, που την αποτελούν. Υπολογίζεται πως η Ελληνική Γλώσσα (και ανάλογα η αγγλική π.χ. καθώς και άλλες γλώσσες καλλιεργημένων λαών) έχει 500.000 λέξεις. Συμπεριλαμβάνονται βέβαια τεχνικές, επιστημονικές λέξεις και ιδιωματισμοί, που μόνον σε πολύ ειδικές περιπτώσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Στην καθημερινή ζωή και επαφή των ανθρώπων μόνο ένας πολύ μικρός αριθμός σε σύγκριση θα μπορούσε να εκφράσει τις λέξεις που ακούγονται. Γύρω στις 1000 με 2000.
Η δική μας γλώσσα με τη δύναμη και την αυτοτέλειά της πορεύτηκε μέσα στο χρόνο πάντα νικώντας αυτό το χρόνο. Δεν την απορρόφησε ποτέ κανένας λαός απ’αυτούς που επιβουλεύτηκαν την ελευθερία και την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Ζώντας πάντα μέσα στο στόμα του Λαού εξελίσσεται και διαμορφώνεται. Όμως οι ρίζες της πάντα οι ίδιες. Μια είναι η γλώσσα κι ας φαίνεται τόσο διαφορετική στη σημερινή μορφή της από κείνη των αρχαίων μας προγόνων.
Εκείνο που μας τρομάζει σήμερα είναι η γλωσσική μας ένδεια. Γιατί ενώ ο πλούτος της ελληνικής γλώσσας είναι τόσος και ζηλευτός, γιατί δεν τον χρησιμοποιούμε; Γιατί την κακοποιούμε τη γλώσσα μερικές φορές; Τι περισσότερο φταίει; Πού η παιδεία μας δεν
T
ανταποκρίθηκε; Πού ολιγώρησε; Πόσος είναι ο κίνδυνος; Είναι κάτι το παροδικό αυτό το φαινόμενο της φτωχής γλώσσας και γρήγορα θα βρει πάλι την ανοδική της εξέλιξη; Είναι ένα φαινόμενο της γενικής φτώχειας και «λειψυδρίας» του καιρού μας; Είναι πάντως ένα πραγματικό γεγονός που πρέπει να μας απασχολεί.
Ακούμε τόσο συχνά από το στόμα των νέων κυρίως, συνεχώς επαναλαμβανόμενες άκομψες λέξεις που δεν συγκρίνονται με τις αντίστοιχες δικές μας. Λέξεις αταίριαστες που μας ξαφνιάζουν δυσάρεστα. Που μας προβληματίζουν. «Η γλώσσα μας», έλεγε ο Κ. Παλαμάς –ένας από τους κορυφαίους στον αγώνα για τη γλώσσα – «είναι εύκολη σαν το νερό που τρέχει, της πηγής και δύσκολη σαν τ’ άλογο τ’ ακαβαλίκευτο». Μια ευλύγιστη γλώσσα λοιπόν, που κυλά αβίαστα σα νερό, αλλά μπορεί να αγριέψει και να γίνει αδάμαστη σαν το ακαβαλίκευτο άλογο αν δεν ξέρεις να το χρησιμοποιήσεις. «Πρώτα απ’ όλα πρέπει να ξέρεις να εξουσιάζεις αυτό το όργανο», έλεγε ο ποιητής Ντ’Ανούτσιο για το πολύτιμο όργανο της Λογοτεχνίας, τη Γλώσσα.
Καμιά άλλη γλώσσα στον κόσμο εξόν από την Ελληνική δεν έχει εισχωρήσει περισσότερο, δεν έχει χαρίσει λέξεις στις γλώσσες των άλλων λαών. Στις επιστήμες, στις τέχνες, σ’ όλες τις εκφράσεις της καθημερινής ζωής, παντού θα βρεις αν λίγο ψάξεις λέξεις καλοβαλμένες και αμετακίνητες, ελληνικές λέξεις.

Τούλα Μπούτου
Ιατρός αναισθησιολόγος - λογοτέχνις