Η Χρυσάνθη Ζιτσαία και η Κύπρος

Σήμερα με την ευκαιρία για άλλη μια φορά των συνομιλιών γύρω από την Κύπρο θέλω να αναφερθώ σε μια μοναδική και αξέχαστη εμπειρία μου του 1994. Τιμητικά καλεσμένη απ’ το Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου Φιλίας Ελλάς – Κύπρος, για να μιλήσω στην αίθουσα της Ευξείνου Λέσχης με θέμα  «ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ» και να τιμήσω την κορυφαία ποιήτρια της Θεσσαλονίκης και της Κύπρου, Χρυσάνθη Ζιτσαία και το βιβλίο της, που αφορούσε την σκλαβωμένη πατρίδα της.

Η καρδιά της Χρυσάνθης Ζιτσαία ήταν τρίχωρη. Καταγόταν από την Ζίτσα της Ηπείρου και από εκεί είχε πάρει το ψευδώνυμο Ζιτσαία -το πατρικό της όνομα ήταν Ζέρβα. Είχε παντρευτεί και αγαπήσει βαθειά την σκλαβωμένη Κύπρο από τον σύζυγο της Λάμπρο Οικονομίδη, διαλεχτό Κύπριο πατριώτη και ζούσε, ξεχωριστή και τιμημένη, στην Θεσσαλονίκη. Εκεί είχα την ευκαιρία, που κράτησε μια ζωή, να γίνω φίλη με την Χρυσάνθη Ζιτσαία, την οποία παρουσίασα και στην Αθήνα αργότερα. Κύριοι άξονες στην ποίηση της Χ.Ζ. ήταν η Αγάπη –με κυρίαρχη τη μητρική αγάπη- και η Πατρίδα. Αυτά τα θέματα επαναλαμβάνονται πολλές φορές μέσα στο έργο της και κάθε φορά μ’ ένα καινούργιο τρόπο, μ’ ένα νέο εύρημα, έτσι που η κάθε φορά γίνεται μοναδική. Στις 20 Ιουλίου 1994 έκλειναν τα 20 χρόνια από την ημέρα του χαλασμού, που με το σχέδιο ΑΤΤΙΛΑΣ οι Τούρκοι πήραν στην αρχή το 18% του νησιού και λίγο αργότερα με τον ΑΤΤΙΛΑ Β’ το άλλο 14%.

Η αίθουσα ήταν κατάμεστη από έναν κόσμο ενθουσιώδη. Η Χ.Ζ. είχε λάβει μέρος σε όλες τις εκδηλώσεις. Στην Πορεία των Γυναικών του Κόσμου προς την Αμμόχωστο του 1975 από γυναίκες από 145 χώρες, η ποιήτρια ήταν μεταξύ των πρώτων. Επακολούθησαν κι άλλες πολλές Πορείες διαμαρτυρίας και τότε γεννήθηκε η ιδέα να δημιουργηθεί ο «Σύνδεσμος Φιλίας Ελλάς – Κύπρος». Γι’ αυτό το θέμα εργάσθηκε 16 ολόκληρα χρόνια η Χ.Ζ.

Έγραφε τότε:

Αρματωθήκαμε και πάλι τον καϋμό.

Και ξεκινήσαμε με λάβαρο το Δίκηο.

Πάμε για την Αμμόχωστο τη Λάπηθο

Πάμε για την Κερύνεια, την Κυθρέα

Νυχτοήμερα ο τόπος μας φωνάζει.

Δεν την ακούτε κόσμε τη φωνή;

Η Χ.Ζ. ήταν κυρίως σημαντικότατη ποιήτρια.

Με το σπαθί μου σε πολεμώ Ζωή

Λέγεται στίχος

Ήμουν η κύρια ομιλήτρια και πλαισιωμένη από κοπέλες με ελληνικές στολές που απήγγελναν αποσπάσματα από το βιβλίο της Χ.Ζ. Πάρα πολλά ήταν τα θέματα στα οποία αναφέρθηκα, όπως για τα εγκλωβισμένα παιδιά του Μπέλλα Παϊς που θα στείλουν με τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό ένα πανέρι με κυκλάμινα σε κάποιο σχολείο της Λευκωσίας, έτσι, για να θυμίσουν πως σε πείσμα της σκληρότητας των Μεγάλων, για τους άλλους, τους απλούς ανθρώπους, τα κυκλάμινα μπορούν πάντα ν’ ανθίζουν και να στέλνουν ένα μήνυμα ελπίδας και ανθρωπιάς – θα της εμπνεύσουν ένα ωραιότατο ποίημα:

Τα Κυκλάμινα

Κυκλάμινα του Μπέλλα Παϊς

Εγκλωβισμένα αστέρια.

Άνθισαν πάλι ανύποπτα

στη σκλαβωμένη Γης.

Κι ήρθαν γλυκά μηνύματα

από παιδιώνε χέρια

Αγάπης χαιρετίσματα

της πικραπαντοχής.

Ευωδιασμένα αντίδωρα

και δίκοπα μαχαίρια.

Όμως, όπως τονίσαμε, διατηρούσε κορυφαία την ιδιότητα της σαν μάνα, προτρέπει με απτόητη επιμονή και κουράγιο και τις άλλες μάνες.

Γυναίκες πίσω από τα

συρματοπλέγματα

της ίδιας μοίρας αδελφές

Μη φράζετε τ’ αυτιά.

Μην κλείνετε τα μάτια

Ελάτε να πυργώσουμε την Αγάπη

να παίζουν μονιασμένα τα παιδιά μας.

Μετά την πολύωρη εκδήλωση ακολούθησε γεύμα σε μεγάλο ξενοδοχείο και εκδηλώσεις από πλήθος κόσμου. Θέλω να τελειώσω αυτή την σύντομη στοχαστική μου αναφορά με κάτι ακόμη από την ποιητική της λάμψη κι από την ανθρωπιά της Χ.Ζ.

Τραγουδώ –λέει η στοχαστική ποιήτρια-

για να μη χάνει η Αργώ μου

το δρόμο της στο πέλαγο.

Για να λιώνουν οι πάγοι

και νάρχονται τα χελιδόνια να χτίζουν

μια φωληά στη στέγη μου.

Τραγουδώ για ν’ ανάβει ο φτωχός μου ο λόγος

και να τον αποθέτω ευλαβικά -αναμμένο κερί-

στον Ιερό Ναό του Ανθρώπου.

Αυτός ο Λόγος -αναμμένο κερί στον Ναό της Κοινωνίας του Ανθρώπου- ο Λόγος για την Αδικία που έγινε σ’ έναν Λαό, ας φωτίσει το δρόμο για την Αργώ, για να βρει τον πελαγίσιο δρόμο του Γυρισμού ένας αδικημένος, ξεσπιτωμένος, σπαραγμένος κόσμος.