Η ΙΑΤΡΙΚΗ - Ο ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΣΕ ΚΑΙΡΟΥΣ ΧΑΛΕΠΟΥΣ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

Η

 πατρίδα μας διανύει μια από τις δυσκολότερες καμπές στην ιστορία της. Όχι μόνο στον οικονομικό τομέα - που έχει πληγεί δραματικά – αλλά και σε κοινωνική παρακμή, έκπτωση ηθικών και πνευματικών αξιών. Χαλάρωση ηθών. Μια κάμψη πολλών κατακτημένων και δεδομένων πνευματικών και υλικών αγαθών. Κι ας υπάρχει μια παντοδύναμη τεχνολογία που εκτοξεύει καθημερινά και κάτι νέο, μια κατάκτηση που συμβάλλει στην βελτίωση της ποιότητας της καθημερινής ζωής.

«Η υψηλή τεχνολογία» –έχει πει ο Jean Ronstand – «προσπαθεί να μας κάνει θεούς προτού αξιωθούμε να γίνουμε άνθρωποι». Όμως το ξέρουμε καλά, πως ο ανθρώπινος παράγων, η ανθρώπινη παρουσία είναι το καθοριστικό και δημιουργικό όπλο για την καταπολέμηση του όποιου ψυχικού ή σωματικού πόνου και τίποτα υλικό δεν μπορεί να τον αντικαταστήσει.

Η Ιατρική σαν επιστήμη – όπως και η Μουσική και η Εικαστική τέχνη, απ’όλες τις άλλες Τέχνες - διαθέτει τη μοναδικότητα μιας παγκόσμιας γλώσσας. Μπορεί να γίνεται νοητή και παραδεκτή σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, από οποιοδήποτε είδος πληθυσμού.

Όσον αφορά για τον ρόλο της Τέχνης – της Μουσικής και ιδιαίτερα του Θεάτρου – σε μια τέτοια εποχή ανατροπών και ανασφάλειας, είναι γνωστό ότι έχει οδηγήσει στην δραματική αύξηση της κατάθλιψης με τα επακόλουθά της σε πράξεις αυτοκαταστροφής των ανθρώπων. Ο αριθμός των ανθρώπων που βάζουν τέλος στη ζωή τους έχει αυξηθεί κατακόρυφα.

Φυσικά τον πρώτο λόγο για βοήθεια και συμπαράσταση έχει η ιατρική πράξη, το πλησίασμα με κατανόηση από την ιατρό στον πάσχοντα όμως και η Τέχνη φαίνεται ότι πολύ σημαντικό ρόλο.

Αναφέρει η Θάλεια Ματίκα (θεατρολόγος) στο άρθρο της «Οι τέχνες ανθούν σε περιόδους κρίσης»:

«Σε εποχές κρίσης, περικοπής οικονομικών προνομίων, κοινωνικής και ιδεολογικής σήψης και παρακμής, κάθε μορφή τέχνης, ειδικότερα όμως της μουσικής και του θεάτρου, οφείλουν να μεγαλουργήσουν. Να εμπνεύσουν και να δημιουργήσουν δρόμους έκφρασης».

Τον τελευταίο λοιπόν αυτόν καιρό παρατηρούμε μια άνθηση των Θεατρικών Δρωμένων. Ο άνθρωπος, παρ’όλα αυτά τα δυσβάσταχτα προβλήματά του και κουβαλώντας τα μαζί του, γεμίζει τις θεατρικές αίθουσες, γυρεύοντας ανακούφιση, κάποια παρηγοριά. Μια ταύτιση ή μιαν απάντηση στα αναπάντητα ερωτήματα που τον κατακλύζουν και που ίσως τα βρει εδώ παροδικά, στην επαφή του με τη θεατρική τέχνη.

Το θέατρο ξεκινά από τα προϊστορικά χρόνια. Από το πρώτο ερώτημα που ο προϊστορικός άνθρωπος έθεσε για τον ίδιο του τον εαυτό. Ποιος είμαι; Από πού έρχομαι; Που βαδίζω; Αυτή η αναζήτηση της προέλευσης, αυτή η αγωνία για την πορεία μέσα στη ζωή και για το όποιο τέλος αυτής της πορείας μπορεί να βρει κάποια απάντηση μέσα στη φαντασία του και με την προσπάθεια της αναπαραγωγής της σκέψης του μέσα στα Θεατρικά Δρώμενα.

Θέατρο –από το ρήμα θεώμαι. Σημαίνει αυτό που παρίσταται. Ο τραγικός ποιητής Θέσπις, από τον  Αττικό δήμο Ικαρία (τον σημερινό Διόνυσο) έζησε τον 6^ο π.Χ. αιώνα και η μνεία σ’αυτόν αποτελεί το πρώτο συγκεκριμένο ορόσημο στην Ευρωπαϊκή και θεατρική ιστορία, λέγεται πως αυτός έκανε τις μεταρρυθμίσεις στο θέατρο, χρησιμοποιώντας προσωπεία, τους κοθόρνους, κλπ. Λέγεται επίσης πως περιόδευε με το θίασό του πάνω στο άρμα με το όνομά του δίδοντας παραστάσεις σε διάφορους χώρους.

Στην κατοπινή ιστορία, το θέατρο εθεωρείτο μόνο ένα είδος ποιητικό, μέχρι και τη ρομαντική εποχή: Σκηνική παράσταση, όμως γρήγορα γίνεται η μετατροπή ενός γραπτού κειμένου σε αληθοφανή πράξη. Το θέατρο στηρίζεται στο διάλογο, αυτός είναι το βασικό του στοιχείο. Στο θέατρο συμπάσχουμε, σαν θεατές που είμαστε, με τα παθήματα, με τη ζωή του καλλιτέχνη κι έτσι καλλιεργούνται συναισθήματα συμπάθειας, αντιπάθειας, ακόμα και αγάπης. Ο ελεύθερος διάλογος, προϋποθέτει Δημοκρατία. Όταν όμως αυτή βάλλεται ή έχει εκλείψει τελείως, είναι πολύ ευπρόσδεκτες από το θεατή οι «νύξεις», οι «ατάκες» όπως λέγονται θεατρικά οι διάφορες παρεμβολές στο κείμενο του συγγραφέα, που μπαίνουν από τον ηθοποιό για να θυμίζουν την οδυνηρή απουσία αυτής της ελευθερίας στην έκφραση. Ν’ αναπτερώνουν το ηθικό των θεατών. Να τονώνουν την ελπίδα πως γρήγορα θα υπάρξει κάποια «αλλαγή» στο απαράδεκτο «σήμερα».

Είναι γνωστό πόσο το θέατρο – ειδικά η Επιθεώρηση με τον παιχνιδιάρικο λόγο, τα έξυπνα υπονοούμενα, βαλμένα με ιδιαίτερη τέχνη για να μην προκαλούν την οργή του κατακτητή – έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στην εποχή της Ιταλογερμανικής Κατοχής της πατρίδας μας στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Άνθιζαν τότε στο θέατρο οι επιθεωρήσεις που διαδέχονταν η μια την άλλη, για να μπορούν να χαμογελούν οι καταπονημένοι πολλαπλώς άνθρωποι. Οι πατριωτικοί αλληγορικοί στίχοι που διάνθιζαν με τα τραγούδια τα θεατρικά κείμενα, έμειναν ανεξίτηλοι στο χρόνο.

Τον τελευταίο καιρό συνηθίζεται ιδιαίτερα ένα είδος θεατρικής φόρμας. Να «θεατροποιούνται» έργα πολύ ή λιγότερο γνωστών, πνευματικών ανθρώπων. Διηγήματα, μυθιστορήματα και ποιήματα, ή ακόμη και ώρες από τη ζωή τους, παίρνουν από το συγγραφέα θεατρική μορφή, δημιουργείται διάλογος, ροή του έργου, ιδωμένου από μια άλλη οπτική γωνία. Βέβαια, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η παρέμβαση του ξένου νέου δημιουργού είναι ασεβής, αποτυχημένη. Αγγίζει τη βεβήλωση ενός έργου κάποιου καταξιωμένου δημιουργού, ο οποίος όμως δεν υπάρχει στη ζωή για να διαμαρτυρηθεί καταλλήλως και να γλιτώσει την κακοποίηση του έργου του. Και έτσι παρουσιάζεται στη σκηνή σε μια τελείως απαράδεκτη φόρμα.

Στη «θεατρική οικογένεια» ευρύτερα, ανήκει και η Δραματοθεραπεία. Αυτή είναι μια ολιστική μορφή ψυχοθεραπείας  και χρησιμοποιεί για το έργο της όλες τις τέχνες και κυρίως τις τεχνικές του θεάτρου. Στηρίζεται στην ανάγκη για δημιουργικό τρόπο επικοινωνίας, με την πρόθεση να αλλάξουμε ρόλους με τους οποίους δεν συμβιβαστήκαμε στη ζωή μας. Επίσης στηρίζεται στη διάθεση να εξερευνήσουμε κάποιες αθέατες πλευρές μας και να μοιραστούμε με τους άλλους αυτά που επιθυμούμε ή να τα απεμπολήσουμε. Κι εδώ αυτός ο συνδυασμός – της ιατρικής γνώσης με την ευλογία της τέχνης του θεάτρου - μπορεί να βοηθήσει θετικά στην ψυχική ανάταση και ανακούφιση του καταπιεζομένου ανθρώπου. Αυτό αποδεικνύει γι άλλη μια φορά πόσο Ιατρική και Τέχνη ήταν  πάντα κοντά. Γι’αυτό και ο Απόλλων ήταν «ιητρός» και συνάμα «μουσηγέτης θεός».

Τούλα Μπούτου